لاله‌های بلخ در انتظار تماشا؛ آیا تجلیل از نوروز حرام است؟

توسط جمشید وکیلی

بلخ به‌حیث پایتخت مدنیت‌های قدیم آسیایی یکی از مرکز‌های مهم فرهنگی، زبانی و دینی است. قبل از اسلام نیز این شهر به زادگاه زردشت «پیامبر آریایی‌ها» شهرت داشت و پس از اسلام نیز دانشمندان، شاعران و نویسندگان زیادی در این شهر چشم گشوده و بالیده‌اند. از رابعه بلخی تا ناصر خسرو و از بوعلی سینا تا مولانا جلال‌الدین محمد بلخی که از شهرت جهانی برخودار اند، در این جغرافیا به‌دنیا آمده و بزگ شده‌اند. عرب‌ها این شهر را ا«م‌البلاد» یعنی مادر شهر‌ها می‌گفتند و مارکو پولو، «گردشگر مشهور تاریخ» از بلخ به‌عنوان «شهر با شکوه و بزرگ» توصیف کرده است.

علاوه بر آن، دانشمندانی چون پروفیسور حسین یمین بلخ را زادگاه زبان پارسی می‌داند که این زبان سه‌بار در همین ناحیه رشد کرده، تحول یافته و سپس به‌سوی ایران و دیگر مناطق آریانای قدیم گسترش یافته است.

بعدها تغییرات اقلیمی باعث شده تا این شهر به یک صحرا خشک و بی‌آب بدل شود. اما شهرستان بلخ که اکنون نیز با برج‌های کهنش پا برجاست، یکی از سرسبزترین و زیباترین شهرستان‌های این ولایت به شمار می‌رود. در کنار آن، لاله‌های سرخ اطراف شهر مزارشریف نیز سالانه چشم هزاران گردش‌گر را خیره می‌سازد و پای مردمان را از سراسر کشور بدین شهر می‌کشاند.

در کنار این‌همه قدامت تاریخی، شخصیت‌های فرا منطقه‌ای و داشته‌های بزرگ علمی و فرهنگی، نوروز یکی از مراسمی است که همیشه در بلخ، با شکوه تمام تجلیل می‌شود و کم‌تر کسی در کشورهای آسیایی می‌یابید که از تجلیل نوروز در بلخ آگاهی نداشته باشد.

اما در حکومت طالبان دیگر خبری از تجلیل نوروز در بلخ نخواهد بود. همان طوری‌که در حکومت نخست شان نیز چنین اتفاق افتاده بود، طالبان به باور مغایرت تجلیل نوروز با دین اسلام، این جشن را ممنوع اعلان کرده‌اند. ولی آیا به راستی تجلیل از نوروز از دید اسلام حرام است؟ و آیا جشن نوروز اصالتا یک جشن مجوسی است یا یک جشن طبیعی و غیردینی؟

دکتر رازق رویین، شاعر، نویسنده و استاد سابق زبان و ادبیات فارسی در دانش‌گاه کابل بدین بارو است که نوروز هیچ ارتباطی با دین زردشتی ندارد. او می‌گوید: «تعدادی نوروز را از روی نادانی به دین زردشتی انتصاب می‌دهند؛ در حالی‌که نوروز مربوط به مدنیت میترایی است و تاریخی بیش‌تر از دین زردشتی دارد.»

آقاب رویین می‌افزاید: «نورزو یک جشن طبیعی است. آریاییان قدیم چون مردمان کشاورز بودند، به تغییرات اقلیمی توجه بیش‌تر داشتند. از این‌رو آن‌ها آمدن بهار را چون فصل کشت و کارشان شروع می‌شد، جشن می‌گرفتند. آیین زردشتی نوروز را به‌حیث یک عنعنه قدیم آریایی پذیرفت و آن‌را از خود کرد. اسلام نیز با نوروز مخالفت ندارد اما مردم ما به‌خاطر این‌که خود را بیش‌تر مسلمان جا بزنند این جشن را مجوسی خوانده و از سرنادانی با آن مخالفت می‌کنند.»

شمس‌الدین شهاب، دانش‌آموخته‌ در رشته شرعیات در کشور ترکیه، بدین باور است که دین اسلام با مراسم فرهنگی مردم هیچ مخالفت ندارد. او نوروز را در صورتی‌که به نیت مجوسیت تجلیل نشود قابل تجلیل می‌داند. آقای شهاب در گفت‌و‌گو با آماج گفت: «ممنوعیت تجلیل از روز‌های فرهنگی مردم افغانستان تحت نام اسلام بر علاوه این‌که هیچ مفادی به اعتقاد مردم ندارد بل‌که مردم را از دین دل‌سرد می‌سازد.»

او افزود: «طالبان نمایندگان دین نیستند، آن‌ها شاید از روی بعضی اندیشه‌های قومی این روز را ممنوع اعلام کنند ولی به‌نظر من، این اقدام شان بیش‌تر از دین جنبه فرهنگی و قومی دارد.»

آقای رویین نیز با شاره به کتاب آثارالباقیه البیرونی حکایتی را در ارتباط به عدم ممنوعیت تجلیل از نوروز در دین اسلام چنین تعریف می‌کند: «در زمان حضرت محمد (ص) شخصی وارد مسجد شد و برای حضرت محمد و اصحابش حلوا بخش کرد. این حلوا شاید همان سمنک باشد که البیرونی از آن به‌نام حلوا یاد کرده است. حضرت محمد و اصحابش پرسیدند که این حلوا به‌کدام مناسبت است. شخص گفت به‌مناسبت روز نوروز است؛ جشنی که غیر اعراب آن‌را تجلیل می‌کنند. سپس حضرت محمد از آن حلوا تناول کرد و جام را میان اصحاب خود قسمت کرده و گفت که کاش هر روزی برای ما نوروز بود.»

دکتر رویین اظهار داشت که طالبان دین را وسیله سلطه قومی شان ساخته‌اند و از این طریق به دشمنی علیه فرهنگ و زبان ملت‌های دیگر می‌پردازند. او حذف واژه «دانش‌گاه» را از لوحه ورودی دانش‌گاه بلخ به‌عنوان نشانه‌ای از دشمنی آشکار طالبان علیه فرهنگ‌های دیگر قلم‌داد کرد.

از نقطه نظر اقتصادی نیز تجلیل از جشن نوروز در بلخ، سالانه درآمد زیادی را به خزانه‌‌ی این ولایت سرازیر می‌ساخت و کاروبار مردم در آستانه نوروز رونق می‌گرفت.

اما به نظر می‌رسد که طالبان با آن‌چه باعث خوشی و شادابی مردم می‌شود سر سازگاری ندارند و از هر ابزاری زیر نام دین برای سرکوب باورهای فرهنگی و ارزش زبانی «غیرخودی‌ها» بدون دلیل و منطق استفاده می‌کنند.

پست‌های مرتبط

2 نظرات

نظر بگذارید