افغانستان در ۲۴ اسد سال جاری بهدست طالبان سقوط کرد. با سقوط جمهوریت؛ طالبان محدودیتهای بر آزادی بیان وضع کردند. بعد از فروپاشی نظام جمهوری اکثریت چهرههای رسانهی افغانستان از ترس اینکه از سوی نیروهای طالبان تهدید و یا شکنجه نشوند به خارج از کشور مهاجر شدند، چون در گذشتهها منتقد عملکردهای طالبان بودند.
یکی از دانشجویان رشتهی خبرنگاری که نخواست نامی از او برده شود، گفت: «طالبان برتمام تعهداتشان پشتکردهاند، حتا در قسمت وعدههایشان مرتبط به آزادی رسانهها و مطبوعات.»
این دانشجوی رشتهی خبرنگاری میافزاید، طالبان باید بدانند که افغانستان امروز با افغانستان ۱۹۹۶ تفاوت ژرف دارد. جوانان در ۲۰ سال گذشته تحصیل کرده و آزادی رسانهها و مطبوعات را تجربه کردهاند و طالبان هرگز نمیتوانند روی حقیقتها پرده اندازند.
این دانشجو تصریح میکند: «من خودم بهعنوان یک جوان از سنگر آزادی بیان در برابر اینهمه بدخواهی طالبان دفاع خواهم کرد؛ چون ما جوانان هیچگاه بر باورهایمان خط بطلان نمیکشیم عقب خواستههای برحق ما میایستیم.»
در همین حال یکی دیگر دانشجویان دختر که درشتهی خبرنگاری در دانشگاه بلخ درس میخواند، وضعیت کنونی را برای خبرنگاران و آزادی بیان حالت اسفبار توصیف میکند و میافزاید: «طالبان باید نگاهشان را نسبت به مطبوعات عوض کنند.»
او میگوید که قرنما قرن انفجارِ آگاهی و اطلاع رسانیست. آگاهی توسط مطبوعات بهنشر میرسد. طالبان باید خود را به معیارهای اساسی جهان کنونی وفق دهند و آزادی رسانهها را بهعنوان یک اصل اساسی که نیاز مهم مردم افغانستان قلمداد میشود، پذیرا باشند.
یکی از خبرنگاران مطرح کشور که بهخاطر وضعیت بَد امنیتی نخواست نامش در خبر ذکر شود به آماج گفت: «باپهن شدن چطر ناصواب حکومت طالبان، آزادی بیان درین کشور نفسهای آخریناش را میکشد.»
او افزود که جانفشانیهای خبرنگاران ما در ۲۰ سال گذشته قابل تحسین است.
او خاطر نشان کرد: «خبرنگاران ما همانند سربازان ما در میدان رزم حضور پیدا میکردند و از درگیریهای بهشدت آتشین تصویر میگرفتند و اطلاع رسانی میکردند.»
این چهرهی مهم رسانهی اضافه میکند که عملکرد خشونتبار طالبان در برابر زنان معترض که برای حقخواهی و عدالتطلبی در خیابانهای کابل شعار برابری سر میدادند، پیش چشم تمام دنیا مجسم است. لتوکوب دوخبرنگار روزنامه اطلاعات روز در همان روزهای نخستین ورود ناصوابشان به کابل تصویر خشونت بار آنها را در برابر رسانهها به دنیا مخابره کرد.
این خبرنگار در ادامه گفته است که گرفتاری فیضالله جلال استاد دانشگاه کابل و سید باقر محسنی، بخاطر رُکگویی و انتقاد آشکارشان از حکومت سراسر عیبونقصان طالبان و سپس گرفتاری آنان از طرف استخبارات طالبان، مشت محکم بر تَن آزادی بیان است.
ذبیحالله مجاهد، سخنگو و معین امور نشرات وزارت اطلاعات فرهنگ حکومت طالبان چندی پیش گفته بود: «ما تلاش داریم که موانع در برابر رسانهها برطرف کنیم، از رسانهها نیز میخواهیم که به قانون رسانه ها عمل کنند.»
او همچنین خاطرنشان کرده بود که طالبان نگرانی و تشویشها دربارهی وضعیت رسانهها را بررسی میکنند.
در همین حال، خانه آزادی بیان اعلام کرده است که پس از روی کارآمدن حکومت طالبان، رسانههای افغانستان به شدت آسیب دیدهاند و به گونهی سیستماتیک از سوی اداره استخبارات طالبان سانسور میشوند.
خانه آزادی بیان در ۲۷ جدی اعلام کرده بود که در پی تسلط طالبان بر افغانستان شمار زیادی از رسانهها بنابر فشارهای اقتصادی و سیاسی از فعالیت باز مانده و شمار دیگر نیز با محدودیتهای فراوان روبهرو شدهاند و حتا برخیها کشور را نیز ترک کردند.
این درحالیست که چندی قبل تعداد از خبرنگاران در شهرکابل دست به اعتصاب غذایی زده بودند و از طالبان خواسته بودند که برای حفظ جان خبرنگاران توجه جده از خود نشان بدهند.
در اعلامیهی فدراسیون بینالمللی خبرنگاران که در تاریخ ۱۵ دلو منتشر شده، با استناد به آمار گزارش اتحادیه ملی خبرنگاران افغانستان (ANJU) گفته شده است که در مدت زمان یادشده فعالیت ۳۱۸ رسانه متوقف شده است.
طبق اعلامیه، اتحادیه ملی خبرنگاران گفته است که از مجموع ۵۰۹۶ خبرنگاری که پیش از آمدن طالبان کار میکردند، در حال حاضر تنها دوهزار و ۳۳۴ نفر کار میکنند.
طبق نظرسنجی اتحادیهی ملی خبرنگاران افغانستان، در حال حاضر تنها ۲۴۳ زن در رسانههای افغانستان کار میکنند و ۷۲ درصد از کسانی که شغلشان را از دست دادهاند، زنان خبرنگار هستند.
اما فدراسیون بینالمللی خبرنگاران آمار متفاوتی ارایه کرده و گفته است که براساس نظرسنجیهای این فدراسیون، ۲۵۷ رسانه تعطیل شده و ششهزار و ۴۰۰ خبرنگار کارشان را از دست دادهاند.
با این حال، فدراسیون بینالمللی خبرنگاران تصریح کرده است که افزایش حملهها، بازداشت و کشتار کارمندان رسانهها در افغانستان، بیاعتنایی طالبان به آزادی رسانهها و آزار و اذیت روزنامهنگاران را برجسته میکند.
این درحالیست که طالبان پس از تسلط بر افغانستان در ۲۴ اسد سال جاری، دهها خبرنگار را از رسانههای مختلف بازداشت، بازجویی و لتوکوب کردهاند. در روزهای نخست تسلط طالبان، دو خبرنگار روزنامهی اطلاعات روز از سوی نیروهای طالبان بازداشت و بهشدت لتوکوب شدند.