آیا لویه جرگه نسخه‌ی شفابخش درد افغانستان است؟

هم‌زمان با فشار داخلی و جهانی مبنی بر ایجاد یک حکومت مشروع و فراگیر با حضور همه قوم‌ها در افغانستان، نام لویه جرگه بار دیگر سر زبان‌ها آمده است، جرگه‌ی که موافقان و مخالفان خود را هم در میان سیاست‌گران و هم در میان مردم عام افغانستان دارد. حامد کرزی، رییس‌جمهور پیشین از موافقان برگزاری لویه جرگه برای مشروعیت‌بخشی به نظام سیاسی در افغانستان است، اما گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی از مخالفان برگزاری لویه جرگه بوده و آن‌را نسخه‌ی قرن ۱۹ می‌داند. شماری از فعالان سیاسی و شهروندان کشور نیز برگزاری لویه جرگه در شرایط کنونی را، نسخه‌ی موثر برای درد جان‌کاه افغانستان ندانسته و می‌گویند که باید اراده‌ی مردم افغانستان از سوی خود شان و با رفتن به پای صندوق رأی تمثیل شود، نه چند آدم فرمایشی و بلی‌گو. اما طالبان تاکنون هیچ برنامه‌ی برای مشروعیت‌بخشی نظام سیاسی در افغانستان ارایه نکرده و بر طبل امارت می‌کوبند.

نقیب‌الله تاتار، رییس پیشین شورای ولایتی سمنگان که خودش دو بار در لویه جرگه مشورتی، شرکت کرده می‌گوید که بیش‌تر جرگه‌ها سفارشی برگزار می‌شد و افراد شرکت‌کننده هم دستوری فرا خوانده می‌شدند. آقای تاتار می‌افزاید: «بیش‌تر رییس‌جمهورهای پیشین افغانستان، جرگه‌ها را هم‌چون ابزار سیاسی برای سرپوش گذاشتن روی عمل‌کرد سیاه شان استفاده می‌کردند تا هم در قدرت ابقا شوند و هم مشروعیت کسب کنند.»
آقای تاتار، برگزاری انتخابات فراگیر و شفاف را تنها راه‌حل بحران کنونی در کشور می‌داند.

در همین حال عارف رحمانی، نماینده‌‌ی مردم غزنی در مجلس نمایندگان نظام پیشین در توییتی نگاشته است که «لویه جرگه یک سنت قبیله‌یی و فاقد مشروعیت‌دهی بوده و تنها وسیله‌ی است برای اعمال منویات قبیله گرایان.» آقای رحمانی افزوده که جرگه به هیچ وجه نمی‌تواند آینده‌ی کشور را روشن سازد و طرح و ابزار نجات کشور تلقی گردد. صرفا سبب می شود تا امارت فاقد مشروعیت دموکراتیک، مشروعیت پیدا کند.

عطیه محبوبی، فعال حقوق زن بدین باور است که برگزاری لویه جرگه مشورتی در وضعیت کنونی، به معنای تطهیر عمل‌کرد زن‌ستیزانه‌ای طالبان است. بانو محبوبی می‌گوید؛ از گذشته دور بدینسو، جرگه‌ها هم‌واره برای امتیازگیری و سلطه‌ی قومی بوده و هیچ برآیند موثری نداشته است. او تصریح می‌کند که طالبان هم اگر چنین کنند، با برگزاری جرگه‌ای فرمایشی بدون حضور زنان می‌خواهند زمینه‌ی به‌رسمیت شناختن شان را فراهم کنند.

با این حال، عبدالمالک خادم اوغلی، از فعالان سیاسی به این باور است که برگزاری لویه جرگه‌های مشورتی در طول تاریخ ناکام بوده است. او می‌گوید که بزرگ‌‌ترین ضربه‌ی که شهروندان کشور از لویه جرگه خورده، رهایی ۷ هزار زندانی طالبان بود که در زمان حکومت اشرف غنی، رییس جمهور فراری کشور، رقم خورد. آقای اوغلی، عامل بخش کلانی از بدبختی کشور را به لویه جرگه و نشست‌های این‌چنینی نسبت می‌دهد که از یک‌سو سبب ابقای چهره های بدنام در قدرت شده و ازسوی دیگر زیان‌های کمر شکن مالی را به کشور وارد کرده است.

موضوع برگزاری لویه جرگه پس از آن قوت گرفت که هیئت طالبان هفته گذشته به دعوت کشور ناروی به اُسلو سفر کرده و با نماینده‌های چندین کشور غربی دیدار کردند.