پساز فروپاشی نظام جمهوریت، موجتازهی از مهاجرتها در افغانستان از سَر گرفته شدهاست. جوانان افغانستان در کشورهای مختلف دنیا بهخصوص جمهوری اسلامی ایران پناهنده شدهاند. هرروز بر جمعیت جوانان در ایران نیز افزوده میشود و چشمانداز روشنِ هم پیش رویشان مجسم نیست.
این درحالیست که طالبان بیوقفه از ماندن شهروندان افغانستان و بهخصوص قشر تحصیلیافته و نخبه سخن میزنند. مقامهای طالبان بارها و بهتکرار از جوانان افغانستان خواستهاند که در کشورشان بمانند و مصروفیت شغلی برایشان فراهم خواهد شد.
اما جوانان میگویند که این شعارهای زمامداران طالبان حرفی بیش نیست.
جوانان میافزایند: «ما دغدغهی نان و کار داریم؛ اما طالبان بهجای اینکه به ما جوانان مصروفیت شغلی ایجاد کند، برعکس ما را از مصروفیتهای شغلیمان محروم میسازند.»
حشمت، نام مستعار یکی از مهاجران که تازه از افغانستان توسط قاچاقبر وارد ایران شده است میگوید که چهار فرزند دارد و هیچ سرپرست هم در خانه برای مواظبت از آنها ندارد.
او میافزاید: «وقتی نظام جمهوریت برکشور حاکم بود، من در مزارشریف مصروف کارگری بودم. هرروز صبح وقت از خواب بلند میشدم تا برای خانواده و فرزندانم نان فراهم کنم و قبل از اینکه ساعت هشت شود من در میدانکارگری حاضر بودم؛ اما وقتی که نظام جمهوریت سقوط کرد، دیگر خبری از کار نبود.»
او گفت: «ما تلاش میکردیم که بهکار برویم، مگر کسی ما را به کار نمیبرد و من از جبر و ستم روزگار به ایران سفر کردم تا خانواده را از دامن مرگ نجات دهم.»
او اضافه میکند که با بیشترشدن جمعیت مهاجر در تهران وضعیت کارهم بدتر شدهاست و در هفته سهروز هم نمیتواند بهکار برود.
فیاض نام مستعار، یکی دیگر از مهاجران است. او چهارسال میشود که در ایران است. فیاض پنج فرزند دارد و برای تأمین مخارج زندگی سالهاست در رفتوبرگشت در ایران بهسر میبرد.
او تصریح میکند که بهترین روزهای از مقطع عمرش در کشور مردم و بهدور از خانه و خانواده سپری شدهاست.
او گفت: «من حتا بهدرستی نمیدانم که فرزندانم چهگونه بزرگشدند؛ چون بیشترِ عمرم را در مهاجرت گذراندهام.»
سخن از فرار و مهاجرت در حالی زده میشود که نقیبالله راسخ، فعال حقوق مهاجران وضعیت مهاجرین افغان در ایران را کابوس توصیف میکند و میگوید که مهاجرین افغانستان کوه از مشکلها را برشانه میکشند. آنها جمعیتِ هستند که نهبرای قدرتمندان افغانستان ارزشی دارند و نه در کشور ایران مورد حرمت و احترام هستند. اینها جمعیتِ سردرگم و آوارهاند.
او اضافه میکند که با سقوط افغانستان بهدست طالبان کشور ایران ازین خلاهایی ایجادشده بهنفع خودش سودجویی میکند و به بهانه تراشیهای مختلف، هرروز مهاجرین را از مرز اخراج میکند.
بر بنیاد یک گزارش سازمان ملل در سال ۲۰۲۱ میلادی، سه میلیون و ۶۱۶ هزار افغان در ایران بهسر میبرند که از این میان، ۵۸۶ هزار دارای ویزای قانونی، ۷۸۰ هزار پناهنده و دو میلیون و ۲۵۰ هزار تن فاقد اسناد قانونی استند.
احمد وحیدی، وزیر داخلهی ایران چندی پیش گفته بود که کشورش میزبان ۳.۵ میلیون مهاجر از افغانستان است.
با این حال صدیقالله نصرت، رییس مهاجرین و عودت کنندهگان ولایت نیمروز میگوید که روزانه دو الی دونیم هزار مهاجر افغانستان از ایران به این ولایت برگشتانده میشوند.
آقای نصرت میافزاید که در میان این مهاجران، زنان بیسرپرست و کودکان نیز شامل میباشند که از ایران بهطور جبری اخراج میشوند.
حکومت ایران در حالی اخراج مهاجران افغانستان را افزایش داده که پس از تسلط دوباره طالبان در افغانستان، بیکاری و فقر بهطور کمپیشینهی افزایش یافتهاست.